Henryk Mikołaj Górecki
Henryk Mikołaj Górecki (urodzony 6 grudnia 1933 r. w Czernicy k. Rybnika, zmarł 12 listopada 2010 r. w Katowicach - Ochojcu) - kompozytor i pedagog. Regularną naukę muzyki rozpoczął w 1952 r. w Średniej Szkole Muzycznej w Rybniku na wydziale instruktorsko-pedagogicznym. Następnie studiował kompozycję w klasie Bolesława Szabelskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach (1955-1960).
27 lutego 1958 odbył się koncert kompozytorski H. Góreckiego, pierwszy w historii tej uczelni studencki koncert monograficzny – wykonano wówczas po raz pierwszy pięć jego utworów, m.in. I wersję Pieśni o radości i rytmie op. 7 na dwa fortepiany i orkiestrę kameralną (1956) oraz Koncert na pięć instrumentów i kwartet smyczkowy op. 11 (1957). W tym samym roku zadebiutował na II Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, gdzie wykonano jego Epitafium op. 12 na chór mieszany i zespół instrumentalny (1958). Dzięki temu utworowi zyskał opinię jednego z najbardziej radykalnych kompozytorów awangardowych w Polsce. W 1960 r. ukończył studia, otrzymując dyplom z najwyższym odznaczeniem. Tego samego roku jego Monologhi op. 16 na sopran i trzy grupy instrumentalne (1960) zdobyły I nagrodę na Konkursie Młodych Kompozytorów Związku Kompozytorów Polskich. 21 września 1960 r. na IV Festiwalu „Warszawska Jesień” zostały zaprezentowane Scontri op. 17 na orkiestrę (1960), wywołując duże poruszenie wśród audytorium. W 1961 r. H. Górecki działał na polu muzycznym w Paryżu, gdzie jego I Symfonia „1959” op. 14 (1959) zdobyła I nagrodę na II Biennale Młodych. W stolicy Francji spotkał się również z Pierrem Boulezem, a w Kolonii z Karlheinzem Stockhausenem. Od 1965 r. pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, od 1968 – jako wykładowca, od 1972 – na stanowisku docenta, uczył czytania partytur, instrumentacji i kompozycji. W latach 1973-74 dzięki pomocy Deutscher Akademischer Austauschdienst przebywał w Berlinie. W 1975 r. został rektorem katowickiej uczelni muzycznej i funkcję tę pełnił przez cztery lata. W 1977 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Lata te przyniosły mu wiele sukcesów na polu muzyki: w 1967 r. jego Refren op. 21 na orkiestrę (1965) zajął III miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu, w 1968 r. Kantata op. 26 na organy (1968) zdobyła I nagrodę na Szczecińskim Konkursie Kompozytorskim, w 1973 r. Ad Matrem op. 29 na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę (1971) uzyskała I nagrodę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu. Ponadto prof. H. Górecki otrzymał: Nagrodę Muzyczną Województwa Katowickiego (1958 i 1975), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki III stopnia – 1965, I stopnia – 1969 i 1973), Nagrody Państwowe I stopnia (1967, 1970), Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1970), Nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1974), Nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych (1992), Złoty Krzyż Legii Honorowej Związku Narodowego Polski w Stanach Zjednoczonych (1994), Nagrodę TV Polonia (1995), Award of Highest Honor Uniwersytetu Soka w Tokio (1996), Nagrodę „Totus”, przyznaną przez Fundację Nowego Tysiąclecia Episkopatu Polski (2002), Nagrodę Muzyczną Polskiego Radia (2003), Nagrodę „Lux ex Silesia” („Światło ze Śląska”), której fundatorem był abp Damian Zimoń, metropolita katowicki (2003), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2003), najwyższe odznaczenie papieskie – Order świętego Grzegorza Wielkiego (2009). Kompozytor jest doktorem honoris causa Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1993), Uniwersytetu Warszawskiego (1994), Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2000), Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2004), Akademii Muzycznej w Katowicach (2004), Akademii Muzycznej w Krakowie (2008), a także Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie, Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor, Uniwersytetu Victoria w Victorii i Uniwersytetu w Montrealu.
Prof. Henryk Mikołaj Górecki rozpoczynał swoją kompozytorską karierę jako skrajny awangardzista. Jego utwór Scontri, wykonany po raz pierwszy na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w 1960 roku, był wyzwaniem dla słuchaczy i ze swoimi szokującymi nowoczesnością brzmieniami stał się symbolem polskiej awangardy muzycznej. W 1976 roku prof. Górecki rzucił nowe wyzwanie: w III Symfonii „Symfonii pieśni żałosnych”, wykonanej również na „Warszawskiej Jesieni”, przeszedł na pozycje radykalnie odmienne, upraszczając swój język i redukując środki wyrazu. Jedni okrzyczeli go geniuszem, inni uznali za dyletanta. Kompozytor pozostałby jednak jednym z wielu „nawróconych” na tradycję awangardzistów, gdyby nie niezwykłe wydarzenia, które miały miejsce szesnaście lat później.
W 1992 roku III Symfonia trafiła na pierwsze miejsca amerykańskich i angielskich list przebojów, a o prof. Góreckim mówił cały świat. Sprawiła to płyta amerykańskiej firmy Elektra Nonesuch z nagraniem Symfonii w wykonaniu amerykańskiej śpiewaczki Dawn Upshaw i zespołu London Sinfonietta pod batutą mało znanego dyrygenta Davida Zinmana. Angielskie radio „Classic FM” na żądanie słuchaczy nadawało fragmenty utworu Góreckiego na okrągło. Słuchali III Symfonii melomani i ludzie nie mający na co dzień nic wspólnego z muzyką poważną, młodzież i kierowcy długodystansowych ciężarówek. Prof. H. Górecki ze swoją prostą, ale żarliwą muzyką trafił do nich wszystkich, odsłaniając świat najbardziej podstawowych emocji. Ożenił się z pianistką Jadwigą Rurańską i miał dwoje dzieci: córka Anna jest pianistką, a syn Mikołaj – kompozytorem. Żona Jadwiga z domu Rurańska pochodzi z naszego miasta. Mama pani Jadwigi – Elżbieta z domu Rekwirowicz (nauczycielka jednej z ostrowieckich szkół) wyszła za Stanisława Rurańskiego, konstruktora w Zakładach Ostrowieckich (notka nt. kadry inżynierskiej w książce „Dzieje Huty im. M. Nowotki 1813 – 1988”). Inżynier Tadeusz Rekwirowicz, wuj pani Jadwigi, architekt z Zakładów Ostrowieckich, jest autorem projektu modrzewiowego kościółka pw. Najświętszego Serca Jezusowego z początku lat 30. XX w. Tadeusz Rekwirowicz wykonał również plan budowy drewnianego kościoła parafialnego pw. Św. Zofii w Bodzechowie. Jest także autorem projektu żelaznej bramy do kościoła Św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim i do klasztoru w Św. Katarzynie. Warto przypomnieć, że Jan Gombrowicz, ojciec słynnego pisarza Witolda Gombrowicza, z własnych funduszy zakupił i przewiózł modrzewiowe drzewo na budowę kościółka pw. Najświętszego Serca Jezusowego.
Tadeusz Rekwirowicz był zapalonym fotografem. Przed II wojną światową wydał zbiór widokówek (m. in. Ostrowiec, Opatów, Szewna, Częstocice). Kilka jego fotografii ze zbioru Muzeum Historyczno – Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim (w dzielnicy Częstocice) ilustruje wydawnictwo z okazji 400 – lecia powstania miasta „Ostrowiec Świętokrzyski – monografia historyczna miasta” (1997 r.). Rekwirowicz brał także udział w Biennale Fotografii Krajobrazowej w Kielcach. W latach 1939 – 1945 do Ostrowca Świętokrzyskiego przybyli wysiedleni z Poznania plastycy amatorzy: Jan Fazanowicz i Jan Stępniak. Dzięki pomocy miejscowego środowiska kulturalnego artyści energicznie podjęli działalność twórczą. Pozostawili po sobie bogatą ikonografię artystyczną miejskiego pejzażu Ostrowca Świętokrzyskiego. W ówczesnym czasie życie artystyczne Ostrowca Świętokrzyskiego skupiało się wokół resursy urzędniczej pracowników huty. Głównym opiekunem twórców był właśnie Tadeusz Rekwirowicz, a miejscem ich spotkań pałac Wielopolskich w Częstocicach. W domu Sabiny i Tadeusza Rekwirowiczów znajdowali schronienie i pomoc poeci, plastycy, muzycy. Tutaj organizowane były pokazy prac plastycznych jak również domowe koncerty muzyki polskiej (m. in. w lipcu 1944 r.). O tych spotkaniach wspomina jedna z mieszkanek Ostrowca Świętokrzyskiego pani Zofia Dąbrowska, która pamięta jak młode siostry Rurańskie (Jadwiga i Wanda) przysłuchiwały się tym koncertom.
Henryk Mikołaj Górecki wielokrotnie towarzyszył Tadeuszowi Rekwirowiczowi w wędrówkach fotograficznych po naszym mieście. Profesor we wspomnieniach wracał do znanych miejsc, charakterystycznych dla naszego miasta. Posiadał duży zbiór wydawnictw albumowych związanych z Ostrowcem Świętokrzyskim.
Henryk Mikołaj Górecki zmarł 12 listopada 2010 roku w szpitalu w Katowicach - Ochojcu po długiej i ciężkiej chorobie płuc.
