Podstawy prawne funkcjonowania NGO

Podstawy prawne funkcjonowania organizacji pozarządowych (NGO) w Polsce
Organizacje pozarządowe (NGO) działające na terenie Polski funkcjonują w oparciu o przepisy prawa krajowego. Ustawodawca przewidział dla nich szczegółowe regulacje prawne, które określają zasady ich tworzenia, działania oraz nadzoru.

 
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.)

To najważniejszy akt prawny regulujący status i działalność organizacji pozarządowych w Polsce. Ustawa określa:

definicję organizacji pozarządowej,
formy współpracy NGO z administracją publiczną,
zasady przyznawania statusu organizacji pożytku publicznego (OPP),
warunki korzystania z pracy wolontariuszy,
reguły przeprowadzania otwartych konkursów ofert i udzielania dotacji.
 
Ustawa – Prawo o stowarzyszeniach
(Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r.)

Określa:

zasady tworzenia i działania stowarzyszeń,
rodzaje stowarzyszeń: zwykłe i rejestrowe,
prawa i obowiązki członków,
organy stowarzyszenia i ich kompetencje,
sposób rozwiązania i likwidacji stowarzyszenia.
 
Ustawa o fundacjach
(Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r.)

Reguluje:

zasady zakładania fundacji przez osoby fizyczne i prawne,
wymogi dotyczące statutu fundacji,
obowiązki zarządu,
zasady nadzoru nad fundacją przez ministra właściwego dla danego obszaru działalności fundacji.
 
Kodeks cywilny
(Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.)

Zawiera przepisy dotyczące:

osób prawnych,
zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych organizacji,
podstawowych zasad reprezentacji NGO w obrocie prawnym.
 
Ustawa o rachunkowości
(Ustawa z dnia 29 września 1994 r.)

Dotyczy obowiązków NGO w zakresie:

prowadzenia ewidencji księgowej,
sporządzania sprawozdań finansowych,
podlegania kontroli organów skarbowych.
 
Inne przepisy mające zastosowanie do NGO:
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) — reguluje zasady opodatkowania dochodów organizacji, możliwość korzystania ze zwolnień podatkowych.
Ustawa o podatku od towarów i usług (VAT) — określa zasady rozliczeń podatku VAT dla NGO prowadzących działalność gospodarczą.
Rozporządzenia RODO — dotyczące ochrony danych osobowych.
Ustawa o zamówieniach publicznych — w sytuacji ubiegania się o środki publiczne powyżej określonych progów.
Prawo pracy — jeśli NGO zatrudnia pracowników lub zleceniobiorców.
 
Akty wykonawcze i lokalne:
Rozporządzenia wykonawcze do ustaw (np. dotyczące sprawozdawczości OPP),
Uchwały jednostek samorządu terytorialnego dotyczące współpracy z NGO na poziomie lokalnym (np. Programy Współpracy Gminy z NGO).
 
Podsumowanie:
Każda organizacja pozarządowa w Polsce powinna działać zgodnie z powyższymi regulacjami, w zależności od przyjętej formy prawnej i zakresu prowadzonej działalności. Przestrzeganie tych przepisów jest niezbędne dla zachowania statusu organizacji oraz korzystania z dostępnych ulg i przywilejów (np. zwolnień podatkowych, dotacji publicznych).